And Dağları bölgesinde yer alan ülkelerin entegrasyonu amacıyla kurulan And Topluluğu’nun yasama, danışma ve siyasi denetim organı olan And Parlamentosu (Parlandino), 1979’da imzalanarak 1984 yılında yürürlüğe giren Karakas Bildirgesi ile kurulmuştur.

And Parlamentosunun Görevleri

Üye ülkelerin yasalarının uyumlaştırılması, kamu politikalarının bölgeselleşmesinin sağlanması ve And Topluluğu halklarının yaşam kalitesini ve refahını iyileştirmeye katkıda bulunan başarılı hükümet uygulamalarının desteklenmesi 120 milyonluk nüfusu temsil eden Parlandino’nun temel görevdir.

Parlamento çalışmalarıyla And Bölgesi entegrasyon sürecinin derinleştirilmesini, “And vatandaşlığının” inşasını, vatandaşların siyasi süreçlere katılımlarının güçlendirilmesini ve bölgesel entegrasyon süreçlerinin desteklenmesini de hedeflemektedir.

Yukarıdaki hedeflere ulaşmak için, And Parlamentosu dört görev tanımlamıştır:

1) Mevzuat Uyumlaştırması: Bölgeyle ilgili konularda normatif çerçevelerin geliştirilmesi yoluyla.

2) Vatandaş Katılımı: “And Gençlik ve Üniversite Parlamentoları” olarak adlandırılan genç liderlerin demokratik katılım programlarıyla.

3) Siyasi Kontrol: And Entegrasyon Sisteminin organlarını ve kurumlarını izleyerek.

4) Bölgesel Entegrasyonun Güçlendirilmesi: Bölgesel ve ulusal Parlamentolarla, And vatandaşlığı için çeşitli konularda uzmanlaşmış kuruluşlar ve kurumlarla birlikte ilişki ve işbirliği çizgileri belirleyerek.

Vizyon

And Parlamentosu bölgedeki diğer bütünleşme süreçleri için bir örnek teşkil etmeyi amaçlamaktadır. Bu hedef, çerçeve hukuki mevzuatın sağlamlaştırılması, üye ülkelerin ulusal hukuk sisteminde “topluluk mevzuatı” oluşturulmasına ilişkin öneriler ve And Topluluğu'nun ulusüstü özelliği aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.

Üye Ülkeler

And Parlamentosu’nun üye ülkeleri, Şili, Kolombiya, Bolivya, Ekvator ve Peru’dur. Üye ülkelerin temsilcileri, anılan ülkelerin halklarının genel oy hakkı çerçevesinde seçilmiş temsilcileri olup, Bolivya, Ekvator ve Peru’nun temsilcileri sadece “And Parlamentosu Parlamenteri” olarak seçilerek görev yürütürken, Şili ve Kolombiya’nın temsilcileri hem ulusal parlamentolarında hem de And Parlamentosunda görev yapmaktadır. Üye ülkeler anılan parlamento nezdinde 5’er temsilciyle eşit sayıda vekille temsil edilmektedir.

Venezuela 2006 yılında anılan anlaşmadan çekilmiş ve And Topluluğu’ndan ayrılmıştır. Venezuela çekilme gerekçesi olarak Kolombiya ve Peru’nun ABD ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalamalarını göstermiştir. Bununla birlikte, Venezuela Ekim 2022’de And Parlamentosu tarafından gözlemci üyeliğe davet edilmiş olup, sözkonusu süreç devam etmektedir.

Gözlemci Üyeler

Türkiye – 2019

Arjantin – 2016

Fas – 1996

İspanya – 1980

Panama – 1980

Yönetim

Parlamento Başkanlığı üye ülke isimlerinin alfabetik sırası esasına dayanan rotasyon usulüne göre her yıl değişmektedir. Parlamento Başkanlığını 14 Temmuz 2023 itibarıyla Ekvatorlu Parlamenter Cristina Reyes Hidalgo devralmıştır.

Genel Sekreterlik parlamentonun en üst idari makamdır. And Parlamentosunun Genel Sekreterliğini 2014 yılından bu yana Eduardo Chiliquinga Mazon (Ekvator) yürütmektedir. Genel Sekreter aynı zamanda And Parlamentosu’nu Kolombiya nezdinde temsil eden diplomatik temsilcidir.

Parlamento, bağlayıcı olmayan, tavsiye niteliğinde kararlar almaktadır. Parlamento kararları oybirliğiyle alınmaktadır. Bogota’da yerleşik olan Parlamento Sekretaryasının Şili, Bolivya, Ekvator ve Peru’da birer temsilciliği bulunmaktadır.

Yürütme Kurulu ve Karar Alma Süreçleri

Yürütme Kurulu, Başkan, Başkan Yardımcıları (Başkan dışındaki diğer 4 üye ülkeden belirlenir) ve Genel Sekreter’den oluşur. Yürütme Kurulu’nun oybirliğiyle karar alma yetkisi bulunmaktadır.

Öte yandan, her ayın son haftasında düzenlenen genel kurul oturumlarında ise tavsiye kararları alınabilmekte, deklarasyon yapılabilmekte ve taslak karar tasarıları onaylanabilmektedir.

Daimi Komisyonlar

Birinci Komisyon: Dış Politika ve Entegrasyon İçin Parlamentolararası İlişkiler

İkinci Komisyon: Eğitim, Kültür, Bilim, Bilgi ve İletişim Teknolojileri

Üçüncü Komisyon: Bölgesel Güvenlik, Sürdürülebilir Kalkınma, Egemenlik ve Gıda Güvenliği

Dördüncü Komisyon: Ekonomik Kalkınma ve Entegrasyon, Üretim, Rekabet Edebilirlik ve Tamamlayıcılık, Altyapı ve Enerji

Beşinci Komisyon: İnsan Hakları, Sosyal Gelişim ve Vatandaş Katılımı

Özel Komisyonlar

Kadın ve Cinsiyet Eşitliği Özel Komisyonu

İnsan Hareketliliği Özel Komisyonu

Etik ve Akreditasyon Özel Komisyonu

Güncel Çalışmalar

Parlamentonun çalışmaları, üye ülkeler arasında özellikle eğitim ve sağlık alanlarında entegrasyonun geliştirilmesi odaklıdır. Latin Amerika'da emsalsiz bir düzensiz göçmen hareketi ile karşı karşıya bulunulan günümüzde, Parlamento bu durumun geçici bir sorun olarak görülmemesi gerektiği ve kısa süre içinde çözüme yönelik bölge ülkelerince ortak politikalar geliştirilmemesi halinde göç olgusunun kalıcı olacağı anlayışıyla hareket etmektedir.

And Parlamentosu aylık mutat olağan toplantılar düzenlemektedir. Salgınla mücadele alanında özellikle üye ülkelerin sağlık alanındaki yasama faaliyetlerinin uyumlulaştırılması amacıyla video-konferans yöntemiyle de çok sayıda toplantı düzenlenmiş ve tavsiye kararı alınmıştır.

Türkiye-And Parlamentosu İlişkileri

Latin Amerika ve Karayipler bölgesinde yaşayan Ermeni diasporasının etkisiyle, 1915 olaylarına ilişkin olarak 17 Eylül 2016 tarihinde Parlamento’nun Montevideo Toplantısı’nda ülkemiz aleyhine “Osmanlı İmparatorluğu’nun yetkilileri tarafından 1915-1923 yılları arasında işlenen Ermeni soykırımının tanındığına ve Ermeni ulusunun maruz kaldığı soykırım ve insanlığa karşı suçlara ilişkin tüm inkâr politikalarının kınandığına” dair oybirliğiyle bir karar kabul edilmiştir. Kararın Ekvatorlu üyeler tarafından sunulduğu ve Bolivya temsilcilerince de desteklendiği, karara katılan 3 Perulu üyenin bilahare imzalarını geri çektikleri öğrenilmiştir. And Parlamentosunda kabul edilen sözkonusu metnin geçersiz kılınmasını teminen başta Bogota Büyükelçiliğimiz olmak üzere, And ülkelerindeki Büyükelçiliklerimiz bulundukları ülkelerde etkili düzeyde girişimlerde bulunmuş, TBMM eski Başkanımız Sayın İsmail Kahraman tarafından And Parlamentosu Başkanı’na anılan kararın iptal edilmesi yönündeki beklentimiz ve 1915 Olaylarına ilişkin görüşlerimiz iletilmiştir.

Sözkonusu kararın iptal edilmesine ilişkin girişimler neticesinde, And Parlamentosunun 20 Ekim 2016 tarihinde gerçekleştirilen Genel Kurul Toplantısı’nda, 17 Eylül 2016 tarihinde Montevideo Toplantısı’nda alınan kararın hükümsüz kılındığı ilan edilmiştir.

Anılan karar, sözde soykırım kararının yazılı olarak iptal edilmesi bakımından önemli bir örnek teşkil etmektedir.

And Parlamentosu’na gözlemci üyeliğimiz için, Sayın TBMM Başkanımız tarafından dönemin And Parlamentosu Başkanı Ekvatorlu Hugo Quiroz’u muhatap, 28 Kasım 2018 tarihli gözlemci üyelik başvuru mektubumuz Parlamento’ya iletilmiştir.

And Parlamentosu Yönetim Kurulu, gözlemci üyelik başvurumuzu 4 Şubat 2019 tarihli Yönetim Kurulu Toplantısı’nda kabul etmiştir. Gözlemci üyeliğimizin uygun bulunduğuna ilişkin karar And Parlamentosu Genel Kurulu’nda da kabul edilmiştir.

And Dağları bölgesinde 5 ülkeyi biraraya getiren ve sosyal ihtiyaçların karşılanması, refah ve kalkınma hedefli projelere yönelik bölgesel bütünleşmenin önemli bir aracı olan And Parlamentosu ile ilişkilerimizin kurumsallaştırılması, TBMM’nin gözlemci üyelik statüsü kazanması, üye ülkeler ile ilişkilerimizin kökleşmesine, bölgede ülkemizin görünürlüğünün ve nüfuzunun artmasına katkı sağlamaktadır.

And Parlamentosu eski Başkanı Hugo Quiroz ile Genel Sekreter Eduardo Chiliquinga 1-8 Mayıs 2019 tarihlerinde ülkemize resmi bir ziyaret gerçekleştirmişlerdir. And Parlamentosu heyeti 2 Mayıs 2019 tarihinde Sayın TBMM Başkanımız tarafından kabul edilmiştir.

TBMM’nin And Parlamentosu’na gözlemci üye olmasını öngören Siyasi Diyalog ve İşbirliğine ilişkin Mutabakat Muhtırası, Kolombiya’ya ziyaret gerçekleştiren TBMM Başkanvekili Sayın Süreyya Sadi Bilgiç tarafından 29 Ağustos 2019 tarihinde Bogota’da imzalanmıştır.

Sözkonusu mutabakat muhtırası uyarınca TBMM, And Parlamentosu nezdinde en az 3 ve en fazla 5 düzenli Daimi Temsilci ve eşit sayıda hak sahibi alternatif temsilci ile akredite edilme hakkına sahip olmuştur. Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti tarafından, TBMM aracılığıyla akredite edilen temsilciler, And Parlamentosu Genel Kurulları, olağan oturumları ile daimi ve özel komisyonlarının toplantılarına katılabilmektedirler. Sözkonusu mutabakat muhtırası ile her iki parlamento arasında bilgi, deneyim ve belge alışverişi yoluyla iletişim ve etkileşim kanallarının kurulması amaçlanmaktadır. Mutabakat muhtırası uyarınca ayrıca, üye ülkeler vatandaşlarının siyasi karar alma mekanizmalarına katılımları ve sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması amacıyla, taraflarca politikalarının, planlarının, programlarının ve projelerinin uygulanmasında işbirliği yapılacak eylemler tanımlanarak, kurumsal güçlenmelerine, bölgesel ve uluslararası projeksiyonlarına ortak katkıda bulunacak mekanizmaların belirlenmesi de öngörülmektedir. TBMM tarafından anılan parlamento nezdinde görev yapmak üzere belirlenen Türk Grubu Milletvekili heyetimiz TBMM Genel Kurulu’nun onayından geçmiş olup, halen görevde olan üyeler:

· İstanbul Milletvekili Sayın İffet Polat (Ak Parti),

· Kocaeli Milletvekili Sayın Tahsin Tarhan (CHP),

· Antalya Milletvekili Sayın Tuba Vural Çokal’dır (Ak Parti).

And Parlamentosu Genel Sekreterliği ve Yönetim Kurulu ile Bogota Büyükelçiliğimiz arasında yakın bir işbirliği mevcuttur.

TBMM’nin And Parlamentosu nezdindeki Gözlemci Üyelik Grubu Başkanı İstanbul Milletvekili Sayın İffet Polat, 29 Haziran 2021 tarihinde düzenlenen “Latin Amerika Entegrasyonu Alanında Parlamenter Diplomasinin Rolü” başlıklı çevrimiçi oturuma katılmıştır.

TBMM Gözlemci Grubu heyetimiz, And Parlamentosu’nun 42. ve 43. Kuruluş yıldönümü kapsamındaki etkinlik ve Genel Kurul Toplantıları’na iştirak etmek üzere 23-27 Ekim 2021 ve 25-30 Ekim 2022 tarihlerinde Kolombiya’yı ziyaret etmişlerdir.